Op Borneo en Sporenburg moest in de plannen van de gemeente Amsterdam laagbouw komen met liefst honderd woningen per hectare. De vrees was namelijk dat in de vele koopwoningen op Java en KNSM geen gezinnen met kinderen zouden trekken en dat vond niemand leuk. Sporenburg en Borneo moesten voor het evenwicht zorgen.
Zoveel laagbouw in een nieuwe wijk, dat was nog nooit vertoond. Voor- en achtertuintjes kon je wel vergeten. De auto moest je in je huis kunnen onderbrengen, als het even kon. Landschapsarchitect Adriaan Geuze van bureau West 8 koos in samenwerking met Rudy Uytenhaak voor een nieuw woningtype: rug-aan-rug woningen met patio's en/of dakterrassen en 3,5 meter hoge benedenverdiepingen, waar gewoond en gewerkt kan worden. Het leidde tot een 'zee van laagbouwwoningen', uniek in de wereld.
Zesendertig verschillende architecten gingen aan de slag, op basis van het prototype van West 8 en Uytenhaak. Briljant in Geuze's plan waren drie grote woongebouwen met 600 appartementen, die 'als meterorieten' in de homogene laagbouw inslaan. Daardoor ook kon de 100 woningen per hectare-eis van de gemeente gehaald worden. De Borneose meteoriet heet Pacman, zie onder. Over het stedenbouwkundige plan, zie verder Sporenburg.
Scheepstimmermanstraat
Wordt Sporenburg hier en daar nog gekenmerkt door een zekere monotonie van laagbouwwoningen, monotonie is er ook in delen van Borneo. Maar met deze vaststelling doe je het schiereiland veel te kort. Neem het veel bezongen grachtje dat zich in de lengterichting van het eiland uitstrekt, bezocht door talloze toeristen, zie de foto boven. Aan de noordzijde - met de voordeur aan de Scheepstimmermanstraat - mochten op 60 kavels welgestelde mensen een huis naar eigen smaak laten neerzetten en er zelf een architect voor uitzoeken.
Het resultaat is een mix van geslaagde en minder geslaagde architectuur, maar het geheel is prachtig. Voormalig staatssecretaris Van der Ploeg stond in de Scheepstimmermanstraat voor de camera's om aan te tonen dat de ene kant van de straat afwisselend en dus mooi is, terwijl we afstand moeten nemen van de gelijkvormige architectuur van de overkant. Laat die overkant nu toevallig óók veel kwaliteit hebben: op zoek naar leuke en mooie huizen heeft Borneo ook buiten het grachtje genoeg te bieden.... Maar de boodschap is duidelijk.
De openbare ruimte op Borneo is heel geslaagd, ondanks de grote bebouwingsdichtheid. Een heerlijke promenade langs het water, met uitzicht op de pakhuizen Maandag t/m zondag aan de overkant, een sfeervol plein met bankjes meteen aan het begin, aansluitend op de Van Eesterenlaan. Zelfs de omgeving van het grote gebouw Pacman heeft iets spannends.
Pacman
Over Pacman van architect Koen van Velsen gesproken, dominerend op Borneo is het gebouw zeker. Pacman geeft het laagbouweiland een stedelijk karakter door zijn bijna dreigende aanwezigheid, door de bedrijfruimnten op de begane grond en de zeer in het oog springende parkeergarage over drie verdiepingen daarboven. En ook doordat het bewust flink in de weg staat - alsof het er altijd al stond. Over het hele complex zie je een eindeloze repetitie van openslaande deuren of ramen die dat hadden kunnen zijn. De variatie in het complex is enorm.